Soybağı ana ile çocuk arasında doğum yoluyla kurulurken baba ile çocuk arasında ise ana ile evlilik, tanıma ve mahkeme kararı ile kurulmaktadır. Soybağının reddi davası ise, baba ile çocuk arasındaki nesep ilişkisini sona erdirmek için açılan davadır. Medeni Kanunumuza göre; “evlilik devam ederken veya evliliğin sona ermesinden başlayarak en fazla 300 gün içinde doğan çocuğun babası kocadır.” Bu karineye “babalık karinesi” adı verilir. Babalık karinesinin çürütülmesi soybağının reddi ile mümkündür (TMK m. 286). Bu ise soybağının reddi davası ile sağlanabilir (TMK m. 286). Bunun dışında çocuk ile baba arasında kurulan soybağının ortadan kaldırılması imkânı bulunmamaktadır. Bir diğer deyişle Asliye Hukuk Mahkemesinde açılacak kayıt düzeltme davası ile baba adının düzeltilerek soybağının reddi imkânı bulunmamaktadır. Ancak burada dikkat edilmesi gereken husus şudur: soybağının reddi davası ancak babalık karinesinin kapsamında yer alan, dolayısıyla babalık karinesinden faydalanan çocukların soybağının ortadan kaldırılmasını sağlayan bir davadır. Babalık karinesinden faydalanma söz konusu olmaksızın, kocanın nüfus kütüğüne kaydedilen çocukla koca arasında soybağının kurulması söz konusu olmadığı için, böyle bir durumda çocuk ile koca arasında soybağının bulunmadığının tespitine yönelik olarak açılacak dava, soybağının reddi davası değil, yanlış kaydın düzeltilmesi amacına yönelik kayıt düzeltme davasıdır (TMK m. 39). Örneğin kocanın eşi dışında bir başka kadın tarafından doğrulan çocuğu, eşinden doğmuş gibi nüfus kütüğüne kaydettirmesi ya da evliliğin sona ermesinden üçyüz gün geçtikten sonra doğan çocuğun üçyüz günlük süre içinde doğmuş gibi nüfusa kaydettirilmesi hâllerinde durum böyledir. Babalık karinesi olmaksızın kocanın nüfus kütüğüne kaydedilen çocukla baba arasında soybağının bulunmadığından bahisle açılacak dava da soybağının reddi davası değil “kayıt düzeltme davası”dır. Örneğin, kocanın bir başka kadından olan çocuğu, karısından doğmuş gibi nüfus kütüğüne kaydettirmesi gibi.
Anne yönünden soybağı doğumla kendiliğinden kurulduğundan, anne ile çocuk arasında soybağı davalarından söz edilemez. Dolayısıyla soybağı kurulması için hükme gerek bulunmamaktadır. Ancak, anne yönünden doğuran kadının kim olduğunun tespitine ilişkin dava gündeme gelebilir. Bu nedenle herhangi bir sebeple çocuğun kendisini doğuran kadının dışında bir başka kadının nüfus kütüğüne yazılmış olması, çocuk ile kadın arasında soybağı kurulduğu anlamına gelmeyecektir. Ancak, söz konusu yanlış kaydın düzeltilmesi, soybağı davaları ile değil açılacak kayıt düzeltme davası sonucunda gerçekleşecek (TMK m. 39) ve bu dava her türlü delil ile ispat edilebilecektir.
Davayı Kimler Açabilir?
- Koca,
- Çocuk ve
- Diğer ilgililer açabilir. Dava açma süresinin dolmasından önce babanın ölmesi, gaipliğine karar verilmesi veya ayırt etme gücünü kaybetmesi durumunda; kocanın altsoyu, annesi, babası ve baba olduğunu iddia eden kişi de bu davayı açabilir. Baba ve çocuğun dava hakları birbirinden bağımsız haklardır. Söz konusu maddeye göre kocanın açtığı soybağının reddi davasında davalı ana ve çocuk iken, çocuğun açtığı soybağının reddi davasında davalı ana ve koca olmak zorunda ve davalılar zorunlu dava arkadaşıdırlar.
Davalı Kimdir?
- Davayı koca açmış ise, davalı ana ve çocuktur. Ana ve çocuk arasında zorunlu dava arkadaşlığı vardır. Bunun önemi dava esnasında ortaya çıkar. Örneğin davalı olarak sadece ana ya da sadece çocuk yazılmışsa açılan dava reddedilebilecektir.
- Davayı çocuk açmış ise, davalı ana ve babadır. Burada da ana ve baba arasında zorunlu dava arkadaşlığı vardır. Davalı olarak her ikisinin de bulunması gerekir.
Soybağının Reddi Davasında İspat Külfeti
Medeni Kanuna göre soybağı davalarında dayanılacak sebepler farklılık göstermektedir.
- Çocuk evlilik içinde ana rahmine düşmüşse; babaya ağır bir ispat külfeti yüklenmektedir. Koca ya cinsel ilişkinin imkansızlığını ispatlayacak ya da çocuğun kendi cinsel ilişkisinden olmasının imkansızlığını ispatlayacaktır. Örneğin, annenin çocuğun ana rahmine düştüğü dönemde yurtdışında olduğunu, cezaevinde olduğunu ya da sağlık sorunlarının buna elvermeyecek kadar ileri seviyede olduğunu öne sürebilir. İkinci duruma örnek ise kocanın çocuk yapma yeteneğinin olmaması gösterilebilir.
- Evlenmeden önce ana rahmine düşmüşse; çocuğun evlilikten itibaren 180 gün geçmeden doğduğunu belirtebilir. Bu durumda sadece evlilik tarihi ve çocuğun doğum tarihi ispat için yeterlidir.
- Ayrı yaşama sırasında ana rahmine düşmüşse; koca, fiilen ayrı yaşadıkları dönemde çocuğun ana rahmine düştüğünü ispatlaması gerekir.
Dava Açma Süresi Ne Kadardır?
4721 sayılı TMK dikkate alındığında, soybağı davalarının ilelebet açılabilmesi kabul edilmemiş, kanun belirli bir süre geçtikten sonra soybağı ile itirazları bir daha açılmamak üzere kapatılmasını yeğlemiştir. Onun için bu tür davalara hak düşürücü süreler getirilmiştir (HGK 07.03.2012 gün ve 2011/2-775 E., 2012/116 K. sayılı kararı).
Koca, davayı, doğumu ve baba olmadığını veya ananın gebe kaldığı sırada başka bir erkek ile cinsel ilişkide bulunduğunu öğrendiği tarihten başlayarak bir yıl içinde açmak zorundadır.
Çocuk, ergin olduğu tarihten başlayarak en geç bir yıl içinde dava açmak zorundadır.
Soybağının reddi davasının süresinde açılamadığı hâllerde gecikme, hâkimin kabul edeceği haklı bir sebebe dayanıyorsa, bir yıllık süre bu sebebin ortadan kalktığı tarihte işlemeye başlayacaktır. Bu hâl TMK’nın 289/son maddesinde düzenlenmiş ise de bu sürenin uzamasının TMK’nın 291. maddede düzenlenen süre bakımından da geçerli olacağı kabul edilmelidir
Karinelerin çakışması çocuk evliliğin sona ermesinden başlayarak üç yüz gün içinde doğmuş ve ana da bu arada yeniden evlenmiş olursa, ikinci evlilikteki koca baba sayılır.
Bu karine çürütülürse ilk evlilikteki koca baba sayılır.
Görevli ve Yetkili Mahkeme Neresidir?
Görevli mahkeme aile mahkemeleridir. Aile mahkemelerinin bulunmadığı yerde asliye hukuk mahkemeleri aile mahkemeleri sıfatıyla davaya bakar.
Yetkili mahkeme, taraflardan birinin dava veya doğum sırasındaki yerleşim yeri mahkemesidir.
Soybağının Reddi Davası İle Babalık Davası Ayrı Görülür
Dava, bu haliyle, davacıların babasının M. K. olmadığı iddiası bakımından 4721 Sayılı Türk Medeni Kanunun 286.madde kapsamında soybağının reddi, biyolojik babalarının … olduğu yönünden ise aynı Kanun’un 301.maddesi gereği babalığın tespiti istemine ilişkindir. Çocuğun bir başka erkekle soybağı ilişkisi geçersiz kılınmadıkça babalık davasının dinlenmesi mümkün değildir. Dolayısı ile eldeki davaya soybağının reddi olarak bakılarak karar verilmesi, babalığın tespiti talebinin eldeki dosyadan tefriki ile başka bir esasa kaydedilerek, soybağının reddi davasının sonucu beklenip bir karar verilmesi gerektiğinin düşünülmemesi, doğru görülmemiştir (Yargıtay 8. Hukuk Dairesi – Karar: 2017/11234).
